دبندیانودتبادلېاوخالصون پېچلې قضیه

نظرمحمد مطمئن
لیکوال او شناند
په دوبۍ کې د بهرنیانو له غونډې”۱۷ جنوري ۲۰۲۰ “یوهورځ وروسته، لوړپوړي بهرني
ډیپلوماټ راته وویل:” جان باس لهډاکتر غني سره ښ ې اړیکې نهدرلودلې، دامریکا نوی
سفیر چې راځي، دا هم ډیره زیاته تجربه لري، په ترکیه او نورو هیوادونو کې د امریکا
سفیرپاتې شوي،کیدای ش يلهډاکټر غني سره خپلېاړیکې ورغوي، اودا هم ممکن ده
چېدامنیتشورا لهمشر ډاکټرمحبسرهوویني،کهداکاریې وکړ،نو بیاکیدای ش ي
چې ډاکټر غني په واک کې پاتې ش ي”. همداس ي وشول.
په دوحه کې د متحده آیاالتو – امریکادتړون د السلیک مراسم چې ال نه وپېل شوې،
یوهمهم بهرني راتهوویل:” آیا طالبان بهومني چې ټول ۵زره بندیان یې خوش ي نهش ي او
بین االفغاني خبرې پېل کړي، ځکهدمارچ تر ۱۰مې د دومره زیاتو بندیانو خوش ي کول
به ستونزمن وي.”
د مارچ پر ۲مه،دیوېمشهورېنړېوالېادارېمشر پهدوحهکې راتهوویل:”د طالبانو او
حکومتترمنځ دبندیانو دتبادلېبهیربهپېچلیوي،که طالبان ومنيموږیې پهديبرخه
کې منځګړتوب وکړو.”
ښکاري چېدبندیانو په ځنډ خالصون دامریکا- افغان حکومت د مخکیني پالن له مخې
دی.
ډیری افغانسیاستوال لهامریکا غواړيچېد ۵زره طالببندیانو تر بشپړور خالصیدو
مخکې بین االفغاني خبرې پېل ش ي.
د افغان حکومت د ملي امنیت شورا وايې چېد طالب بندیانو د خالصون واک لهموږ
سره دی. د انس حقاني د تبادلې پر مهال امریکایانو انتهایې هڅه وکړ ه چې وښيې چې د
حقاني، حاجي مالي خان او حافظ عبدالرشید د خالصون واک لهافغان حکومت سره
دی، مګر امریکا باالخره له طالبانو سره مخامخ د تبادلې معامله وکړه.
افغان حکومت د ۵۰۰۰ بندیانو دبشپړ خالصون لپاره اوریند غواړي، طالبانو دوهکاله
وړاندي دکوچني اختردرې ورځېرسمي اوربند اعالن کړ، تیرکال یې هم داخترونو په
ورځو کې درې ورځې نا اعالن شوی اوربند وکړ، همدا یوه حل الره کیدای ش ي، چې د
کوچني اختردرې ورځېاعالنشويیا نا اعالنشوي اوربند باندېد ښکېلو لوروترمنځ
توافق؛ اودواړولورورینګهتر سره ش ي، او یا داچې دیوې اونۍ لپارهد جګړې کېمدو
باندي دواړه لورې موافقهوکړي، لکه د امریکا- طالبانو ترمنځ چې وشو، تر څو ۵۰۰۰
طالب بندیان او ۱۰۰۰ دولتيبندیان پهبشپړډول خالص اوبین االفغاني مذاکراتپېل
ش ي.
که امریکایان د بین االفغاني مذاکراتو په مقدماتې پړاونو کې له منځه ایستل کیږي، هم
ستونزه ده، که نه ایستل کیږي، هم فریب او چل کوي، ، بالفرض، که افغان
ً
مثال
حکومت غوښتلي وای چې د امریکا له خوښ ې پرتهد انس حقاني تبادلهد دوی لهلسو
امنیتې ځواکونو سره وش ي، آیا امریکایانو به منلي وای؟ دا تبادله شونې وه؟
بالفرض، که افغان حکومت د خپلو ۱۰۰۰ بندیانو د تبادلې لپاره د طالبانو د ۵۰۰۰
بندیانو خوش ې کېدل، پرته د امریکا له خوش ې منلي وای، آیا امریکایانو به دې کار ته
اجازهورکړي وای؟
اوس چې امریکایانو دا معامله له طالبانو سره منلي، مګر بیا وایې چې د حکومت لخوا
ستونزې دي،دلتهدامریکا چل اوفریب دی، که داس ي وای، ولي یې بیا له طالبانو سره
ژمنهکوله.
بلهمهمهمسئلهداده چېدبندیانو لګښتونه څوک ورکوي؟دباګرام زندان کنټرول او
نظارتله چاسرهدی؟
حزباسالمي لهافغان دولتسرهدسولېتړون وکړ،اودپخواني پرچم ډلې حنیفاتمر
رول پکې جوت و، کهامریکا ال هم فکر کوي چې طالبان به د پخواني پرچم ډلې د غړي
معصوم ستانکزي پهمشرې په حکومتکې مدغم اویا حکومتورګډ ش ي،دا الرهډیره
اوږده اوبې پایلې ښکاري.
بل خوا بیا د “شورای عالي مصالحه” تر نومجوړښت پهکاراچولشوی،چېدمذاکراتي
پالوي واکونهننګوي، اوکهمشرېیې ډاکټر عبدهللاکوي، ممکن څو ورځېوروسته هغه
خپلهدنیم حکومتلهادرسهرا څرګند،او ځینې سیاس ي ګوندونه به دمصالحېد عالي
شورا لپارهد هغهمشرتوب ونهمني.
او که چیرته ډاکټر عبدهللا ته ۵۰سلنه و زارتونه،والیتونه، او ۵۰ سلنه د حکومت مالي
امکانات په الس ورش ي، بیا بهدا هم یوه ننګونهوي چېډاکټر عبدهللا بهدغهامتیازات
د سولېلپارهقرباني کړي یانه؟
دډاکټر غني اوډاکټر عبدهللا ترمنځ ال هم بې باوري پر ځای ده،ډاکټر غني چې ژمنهیې
کړي وه چېد سولېبهیرمشرې بهډاکټر عبدهللا کوي، اوس ویرهورسرهپيدا شوي،که
ګډ حکومتجوړ، اوپر ډاکټر عبدهللا فشارراوړي،نو کیدای ش ي هغهله طالبانوسره
جوړجاړيتهترجیح ورکړي،له همدېاملهنوی وړاندیز داس يدیچېدمصالحيد عالي
شورا پریکړوکې به ۵۰سلنه خوښه د ډاکټر غني هم پهنظر کې نیول کیږي،او همدارنګه
د هیواددمليګټو اړوند موضوعاتو کې.
د ډاکټر غني د حکومت لخوا بېالبېل چینلونه د طالبانو سره اړیکه او یا هم د اړیکو
جوړولو هڅهکي دي.
معصوم ستانکزی پهشخص يډول بالواسطهله جګپوړې طالبمشرانوسره اړیکهکې
دی،مګر دقطر سیاس يدفترسرهدامهال پهمخامخ اړیکو جوړولو کې پاتې راغلی.
عبدالسالم رحیمي هم پهشخص يتوګهله ځینو مهمو طالبمشرانوسرهاړیکهکې دی،
خو د طالبانو لهاصلي سیاس ي ادرس څخه هر وخت د هغه شتون پهمذاکراتو کې رد
شوی.
د ملي امنیتشورا چېدبندیانو د خالصون واکونهلري، هڅېکوي چېله همدې قضيې
پهاستفادهله طالبانوسرهمخامخ اړیکيجوړېکړالیش ي،خو پهشخص ياوپټهتوګه
تر دي مهال اړیکې نه لري، او غواړي چې د طالبانو له اصلي ادرس سیاس ي دفتر سره
اړیکې ولري.
دډاکټر عبدهللاپهمشرې هم لهیوهاومشخصادرسڅخهله طالبانوسرهاړیکې نیول
کیږي،اوتر ډیرهپهدي برخهکې فضل احمد معنوي فعال دی.
یونسقانوني، عطاءنوراودوستم په جال جال توګهله طالبانوسرهپهاړیکو کې دي.
د انجنیر حکمتیار، استاد محقق، استاد خلیلي او حنیف اتمر استازي له طالبانو سره
لېدنې اواړیکي لري، همدارنګهداستاد سیافاو حامد کرزي لخوا هم له طالبانوسره
داړیکو چینلونه شتون لري. اومهمهداده چې حکمتیاراو سیافبهکله هم پر یوه الره
مزل ونهش يکوالی.
امریکایانو تمه درلودله چې له طالبانو سره له تړون وروسته په ۱۰۰ ورځو کې بین
االفغاني مذاکرات نتیجه ورکړي، مګر دادی ۷۳ ورځې تیرې شوې، خو ال هم بین
االفغاني خبرې نهدي پېل شوي،دا لویه ستونزهده.
د بین االفغاني خبرو د پېل لپاره دوه الرې شته، لومړۍ یې ډیره لنډه او اسانه ده. که
چیرتهپهبشپړډول ۵۰۰۰ طالب بندیان خالص ش ي، نو سمدستيمذاکرات پېل کیږي.
۱ – چېدمعصوم ستانکزي پهمشرې پالوي کې لږ بدلون راش ي، اودافغان جهتونو +
افغان حکومت لخوا ګډ پالوی اعالن ش ي، نه داچې بیا هم د افغان حکومت پالوی
ونومول ش ي،کوم چې خلیلزادیې هم افغان حکومتتهدمشرۍ ژمنهورکړي.
۲ – که چیرتهدبندیانو خالصون کې ځنډ راځي،بیا نو یوصادقدرېیم ګړيتهاړتیاده،
امریکا پهدي برخهکې رښتونې نهده.
د بین االفغاني مذاکراتو د پېل د هڅو لپارهمنځګړي باید النديصفتونهولري.
الف: چې هدف یې یوازي د بین االفغاني مذاکراتو پېل وي. او د لوریو لخوا پر نظام
توافق وي.
ب: چې افغان حکومت، طالبانو، افغان سیاس ي جهتونو ته د منلو وړ وي، د ګاونډیو
هیواداو سیمېانديښنېورتهمعلومي وي، لهنړیوالو سره هم پهژبهپوه ش ي.
ج: چېدمذهب، سیمې،ژبې اوقوم تعصبونهلري.
که چیرته بین االفغاني مذاکرات پېل ش ي، داچې افغان ان په خپلو خبروددریدومخېنه
لري، نو زیاتهبې باوري بهنهوي، بل داچېوارلهمخه جهتونهاو طالبان لهیو بل سره
اړیکهکې دي.